Program FAStryga
Dzieci z zaburzeniami spowodowanymi prenatalną ekspozycją na alkohol prezentują różnorodność objawów sygnalizujących nieprawidłowości funkcjonowania układów odruchowych, motorycznych, sensorycznych a także związanych z dysfunkcjami psychicznymi.
Nieprawidłowości sensoryczne bezpośrednio wpływają na funkcjonowanie emocjonalne dzieci z FASD. Osoby z FASD latami żyją w świecie specyficznego "sensorycznego niedosytu", nie uświadamiając sobie nawet, jak funkcjonuje normalny świat doznań. Z powodu braku opisanych i sprawdzonych narzędzi do diagnozy i terapii, odręczników uczących w jaki sposób diagnozować i leczyć/rehabilitować osoby z FASD, możemy opierać się na ogólnodostępnej wiedzy dotyczącej fizjologii mózgu, jegoplastyczności oraz postępowania w przypadku uszkodzeń, bo FASD można opisać jakominimalne uszkodzenia mózgu lub zespół psychoorganiczny. Wiedza ta uzupełniona o wieloletnie osobiste doświadczenia stanowi podstawę do rozwoju metody terapeutycznej pod nazwą FAStryga.
Podstawę procesu diagnostycznego (i ustalenia kierunku terapii) stanowi:
1) Wywiad
2) Badanie profilem neurorozwojowym
3) Wspomaganie funkcji metabolicznych.
4) Ocena kondycji psychicznej całej rodziny oraz odpowiednia interwencja.
1. Wywiad.
Wywiad jest bardzo obszerny i obejmuje dane z okresu prenatalnego oraz noworodkowego, szczegółowe informacje dotyczące rozwoju z pierwszego roku życia aż do stanu aktualnego. Ze względu na skomplikowaną i trudną sytuację społeczną dzieci z FASD (najczęściej znajdujących się w rodzinach zastępczych, adopcyjnych, placówkach opiekuńczo-wychowawczych) przeprowadzanie wywiadu wymaga od badającego często umiejętności
psychoterapeutycznych oraz rozumienia systemowego.
2. Badanie profilem neurorozwojowym
Dzięki ocenie poprzez profil rozwojowy można oszacować funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego (oun) w porównaniu z prawidłowym rozwojem. Profil używany w programie FAStryga ma 12 poziomów funkcji neurologicznych. Cztery z nich oceniają funkcjonowanie zmysłów (widzenie, słyszenie, czucie: dotyku, proprioceptywne oraz równowagi), dwie oceniające funkcje motoryczne (motoryka duża i mała) a dwie skupiają się na rozwoju emocjonalnym i społecznym dziecka.
Ponieważ funkcjonowanie dziecka (rozwój) jest bezpośrednim następstwem tego, w jaki sposób mózg przyjmuje, przetwarza, gromadzi i wykorzystuje informacje płynące ze środowiska., to zaburzenie tego procesu będzie także upośledzać funkcje motoryczne. Z kolei słaba sprawność motoryczna, nieprawidłowa od ruchowość i słabe wykształcenie i integracja odruchów powoduje nieprawidłowości sensoryczne hamując rozwój i powodując błędne koło. Przerwać to błędne koło może prawidłowa stymulacja zmysłów oraz odruchów. Oparta jest ona o teorię plastyczności mózgu, czyli jego zdolność do przejmowania funkcji zaburzonych lub uszkodzonych obszarów, i umiejętność do reorganizacji budowy i działania w odpowiedzi na sygnały płynące ze środowiska. Mózg ma zdolność do wytwarzania nowych synaps (połączeń między neuronami), które otaczają martwe lub źle funkcjonujące obszary, a nawet sięgają do przeciwległej półkuli. Stymulacja zwiększa liczbę nowych połączeń w mózgu, a w miarę wzrostu poprawia funkcjonowanie i rozwój mózgu. Jest to nieustająca praca mózgu, który na szczęście nigdy nie przestaje rozwijać nowych połączeń między neuronami.
Wszystkie dzieci rozwijają potencjał rozwojowy w odpowiednim środowisku i przy odpowiedniej stymulacji. Ewaluacja, na podstawie której tworzy się program terapeutyczny, rozpoczyna się oceną funkcji receptywnych (sensorycznych) dziecka:
1. Czucie
2.Słyszenie (rozumiane jako odbieranie i przetwarzanie bodźców drogą słuchową.
3. Widzenie (rozumiane jako odbieranie i przetwarzanie bodźców drogą wzrokową)
4. Motoryka duża i odruchowość.
5. Motoryka mała.
6. Rozwój mowy
7. Rozwój emocjonalny
8. Rozwój społeczny.
Umiejętności poznawcze (kognitywne) i społeczne (zachowanie).
Dziecko ze słabymi umiejętnościami przetwarzania informacji ma trudności z myśleniem, uczeniem się i rozumieniem świata zewnętrznego. Takie dzieci muszą żyć tu i teraz, gdyż dla niech nie istnieje wczoraj ani jutro jedynie „dziś".
Ośrodkowy układ nerwowy jest w stanie zmienić się jedynie pod wpływem specyficznej stymulacji, częstotliwości, intensywności i częstości stosowania nie rzadziej jak 3-5 dni w tygodniu. Stymulacja przypadkowa i zbyt rzadko stosowana jest bezowocna. Domowy program neurostymulacji to tylko część pracy terapeutycznej w rodzinie.
Większość dzieci z FASD jest także obciążona zaburzeniami rozwoju emocjonalnego wynikającymi z przeżycia odrzucenia i rozmaitych traum w najwcześniejszym okresie
rozwoju. Wyposażenie rodziców/opiekunów/wychowawców w wiedzę dotyczącą specyfiki emocjonalnego rozwoju takich dzieci jest niezwykle ważnym czynnikiem niejednokrotnie warunkującym powodzenie terapii. Wielu opiekunów (zwłaszcza matek zastępczych i adopcyjnych) przeżywa poczucie wypalenia i bezradności związane z nieskutecznością stosowanych wobec dzieci z FASD metod wychowawczych. Często nie zdają sobie sprawy z obciążeń i zaburzeń dziecka, czego skutkiem mogą być zbyt wygórowane wymagania (często wzmacniane przez szkołę) prowadzące do ponownego odrzucenia dziecka. Takim rodzinom potrzebne jest wsparcie psychoterapeutyczne np. w formie pracy grupowej lub terapia indywidualna nierzadko wsparta farmakologicznie.
3. Suplementacja i wspomaganie funkcji metabolicznych
W związku z uszkodzeniem układu odpornościowego i zaburzonego rozwoju odruchowego w okresie prenatalnym dzieci z FASD są częściej narażone na alergie.
Dowiedziono, że stosowanie diety bezglutenowej i bezmlecznej poprawia stan wielu pacjentów, mimo że nie cierpią oni na celiakię lub alergie pokarmowe (na gluten i kazeinę.)
W związku z częstymi zaburzeniami trawienia u dzieci z FASD często poprawę przynosi dieta bezglutenowa i bezmleczna. (GFCF – gluten free, cazein free). Wiele osób (z obserwacji wynika, że dotyczy to także grupy dzieci z FASD) niekompletnie trawi te białka, które w postaci nierozbitych peptydów wchłaniają się w jelitach i przedostają do krwiobiegu zakłócając pracę układu nerwowego. Badacze sugerują, że peptydy te mając strukturę opiatów wywołują podobne reakcje organizmu jak przy zatruciu opioidowym.